Paluch koślawy (łac. hallux vlgus) potocznie zwany halluksem, to zmiana deformacyjna stopy, obejmująca kości śródstopia i palców, a w szczególności struktury (1) promienia stopy.

Przyczyną powstawania halluksów jest osłabienie struktur więzadłowych i krótkich mięśni w obrębie stopy. Nie bez wpływu pozostają także czynniki obciążenia genetycznego i niewłaściwej higieny stóp, w tym nieprawidłowy dobór obuwia. Bezpośrednią przyczyną powstania zmian deformacyjnych pozostaje płaskostopie poprzeczne, czyli poszerzenie konturu poprzecznego stopy z obniżeniem sklepienia oraz rozciągnięcie mięśni krótkich i więzadeł.

Nie korygowane płaskostopie wymusza zmiany w konstrukcji kostnej stopy. Dochodzi do rotacji i odchylenia (1) kości śródstopia. Wynikiem tego jest upośledzenie funkcji mięśni (mięsień zginacz długi palucha zostaje skrócony i osłabiony, przez patologiczną zmianę przebiegu ścięgna) oraz patologiczne wygięcie palucha w kierunku pozostałych palców.

Utrzymanie takiego położenia kości powoduje reakcję ze strony struktur stawowych, czego najbardziej powszechnym objawem jest stan zapalny kaletki maziowej. Stan zapalny odpowiada za dolegliwości bólowe, obrzęk, zaczerwienienie i tkliwość w obrębie stawu śródstopno - palcowego (1).

Ponieważ halluksy to zmiana postępująca, deformacja palucha pogłębia się, wywierając wpływ na pozostałe palce stopy, które ustawiając się w zgięciu, przyjmują postać młoteczkowatą. Dodatkowym objawem jest uczucie pieczenia w okolicy głów kości śródstopia (2-5) (po stronie podeszwowej).

Ponieważ struktury szkieletowe połączone są ze sobą tzw. łańcuchem biomechanicznym, nieprawidłowe ustawienie struktur stopy wpływa na upośledzenie funkcji chodu; wywołuje także dodatkowe dolegliwości ze strony stawów kolanowych, biodrowych i dolnego odcinka kręgosłupa. Są to tak zwane objawy kompensacyjne.

Halluksy to nie tylko skrzywienie palucha, ale zespół zmian deformacyjnych, obejmujący niemal wszystkie struktury stopy.